Iedereen heeft zo zijn mening over het wel of niet eten van vlees. Waar echter geen mening voor nodig is, zijn de cijfers die bewijzen dat vlees eten slecht is voor het milieu, de volksgezondheid en het welzijn van dieren. Harde feiten die 3 kwart van de Nederlanders nog altijd negeert. Ondanks dat er in Nederland verandering plaats vindt wat de vleesconsumptie betreft, blijkt uit een rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat we als Nederlanders nog steeds te veel vlees eten.
Geen trend die overwaait
Ondanks deze keiharde feiten, is er inderdaad wel een kleine verandering te zien onder het eetgedrag van Nederlanders. Bijna niemand kijkt meer raar op als je zegt dat je geen vlees eet. Het wordt geaccepteerd en er worden niet veel vragen over gesteld. Jammer eigenlijk, want als ze er wel vragen over zouden stellen zouden ze weten dat het ‘niet eten van vlees’ voor de meeste mensen niet zomaar een “trend” is die wel weer over waait. Zeker niet voor diegene die de veganistische levensstijl hebben omarmd.
1 ons rundvlees staat gelijk aan 1500 liter water
Er is tegenwoordig een hele hoop wetenschappelijke kennis over de impact van de vleesindustrie. Kennis over de gevolgen ervan rondom het milieu en de volksgezondheid. Matthijs van den Berg van het RIVM vat het nog even kort samen: “Het eten van bewerkt en rood vlees verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en darmkanker. De meeste voedselinfecties worden bovendien veroorzaakt door vleesconsumptie. En wat betreft de duurzaamheid: de wereldwijde voedselproductie en -consumptie veroorzaakt ongeveer een derde van de totale uitstoot aan broeikassen en meer dan de helft daarvan komt voor de rekening van dierlijke producten.”
En dan hebben we het waterverbruik, de regenwouden die worden gekapt voor de verbouwing van veevoer en de verdwijning van diersoorten hierdoor, nog niet benoemd. Evenals het dierenleed dat gelukkig – door het filmpje uit Tiel – flink aan het licht is gekomen.
Uit onderzoek blijkt echter dat veel mensen gewoon nog veel te weinig bekend zijn met bijvoorbeeld de milieubelasting van vlees. Volgens de organisatie Wakker Dier is voor het produceren van een ons rundvlees 1500 liter water nodig. Oftewel met één dag geen vlees eten bepaar je evenveel water als je verbruikt met een maand lang (!) dagelijks douchen.
Kabinet
Ondanks deze cijfers blijft het kabinet hameren op campagnes als “korter douchen” voor een beter milieu en niet “het stimuleren van het eten van een stukje vlees minder.” Demissionair staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken riep tijdens de Voedseltop in Den Haag afgelopen januari dat Nederland binnen vijf jaar voorop wil lopen op het gebied van duurzame en gezonde voeding. Maar in antwoord op het RIVM-rapport riep hij net zo hard dat hij er niet over peinsde om vlees eten te ontmoedigen door het duurder te maken via bijvoorbeeld een extra belasting of een hoger btw-tarief. In een interview met een landelijke krant zei hij: “Ik vind het niet passen bij de rol van de overheid om te zeggen wat mensen moeten eten. Ik zeg ook niet dat er minder vlees gegeten moet worden.”
Er ligt blijkbaar een heus taboe op het benoemen van de problemen die het consumeren van vlees met zich mee brengt. En dat terwijl minder vlees eten onnoemelijk veel zinniger is als vrijwel elke andere campagne, als je echt iets voor het milieu wilt betekenen.
Waarom blijft iedereen vlees eten?
“Mensen willen het toch niet missen,” zegt consumptiesocioloog Hans Dagevos. “Ze zien het als een verlies om vlees te laten staan en dat komt door de hiërarchie in onze voeding. Mensen die vlees eten, beschouwen dierlijke producten als van hogere kwaliteit dan plantaardige producten. Vlees eten heeft ook te maken met status. Sommige mensen ontlenen er zelfs een deel van hun identiteit aan, ze vinden het stoer om grote stukken vlees te eten. Dat gaat terug naar de tijd dat vlees eten in direct verband stond met jagen. Het is een overwinning op de natuur.”
Andere factoren die meespelen zijn bijvoorbeeld reclames, het fastfood dat overal wordt aangeboden, waarin vlees een hoofdrol speelt, en de supermarkten. “Die trekken klanten door vlees in de aanbieding te doen en propageren daarmee in feite het eten van vlees. Vlees is een relatief duur product en dat maakt prijstrekkers interessant voor de klanten. Zeker als je bedenkt dat er in Nederland toch een half miljoen arme mensen zijn.”
Daarnaast is merendeel van de Nederlanders natuurlijk opgegroeid met het traditionele “aardappels, groenten en vlees” diner. Als je geen vlees meer eet, blijft er zonder een beetje creativiteit, maar weinig op je bord over. Mensen vinden het gewoon lastig om iets anders te verzinnen om de eiwitrijke bron te vervangen.
“De allerbelangrijkste reden dat mensen nog steeds te veel vlees eten, is heel simpel,” zegt Kees de Graaf, hoogleraar sensoriek en eetgedrag aan Wageningen Universiteit. “Ze vinden het gewoon lekker. Het is die pittige smaak, die we wel omschrijven als umami, een van oorsprong Japans woord. Op die pittige smaak re- ageren mensen sterk: ze beginnen al te kwijlen als ze draadjesvlees ruiken. We hebben een aangeboren behoefte aan eiwit die zich vertaalt in trek in iets hartigs. En vlees is dan een aantrekkelijke keuze.”
Verandering
Toch denkt de hoogleraar dat er nog wel een grotere verandering komt in de consumptie van de Nederlanders. “Je ziet dat wanneer arme landen rijker worden, mensen meer dierlijke eiwitten gaan eten. In China en India neemt de vleesconsumptie bijvoorbeeld toe. Maar op een gegeven moment gaat het over een top heen, dat zie je bijvoorbeeld in Nederland. Daar eet de hogere sociale klasse tegenwoordig minder vlees. Dus ik zie het niet zo somber in. Het komt wel goed, al zal het niet vanzelf gaan en gebeurt het ook niet volgend jaar. Je hoeft de oplossing niet alleen te zoeken in minder vlees eten, je kunt ook inzetten op het verduurzamen van de veeteelt. Daar wordt tegenwoordig veel over gepraat binnen de wetenschap en de politiek. We weten allemaal dat er iets moet veranderen. In 2050 moeten we wereldwijd negen miljard mensen voeden. Die kunnen dan echt niet elke dag vlees eten.”